Wszystkie spółgłoski i samogłoski można podzielić ze względu na ich brzmienie, sposób wymowy oraz ułożenie warg i języka podczas mówienia. Na podstawie tych informacji został stworzony Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (MAF lub IPA). Dzięki, któremu nawet bez wiedzy w jaki sposób wymawia się przykładowy dźwięk w obcym języku jesteśmy w stanie go odczytać dzięki symbolom MAF.
Chciałabym żeby wszystkie kwestie związane z fonetyką i lingwistyką w następnych notkach, nikogo nie przyprawiły o zawrót głowy, więc teraz postaram się wytłumaczyć kilka podstawowych pojęć z zakresu fonetyki i podziału spółgłosek i samogłosek. Nie są to informacje, które "koniecznie trzeba wykuć", a jedynie informator wyjaśniający pewne kwestie, które będą przewijać się w kolejnych etapach, a do tej notki można wrócić w każdej chwili .Nie będę tu wyjaśniać wszystkich istniejących grup, na które można dzielić głoski występujące we wszystkich językach na świecie, gdyż byłoby to swego rodzaju porywanie się z motyką na słońce - zajmę się jedynie grupami, które będą nas interesować później. Postaram się unikać 'profesjonalnego' słownictwa i tłumaczyć wszystko w jak najbardziej zrozumiały sposób.
Spółgłoski zwarto-wybuchowe - Tworzy się je przez szybkie uwolnienie niewielkiej ilości powietrza przez usta. Jeszcze przed wydostaniem się z ust powietrze zostaje zatrzymane, a następnie wypchnięte na zewnątrz przez narastające ciśnienie. Przykłady spółgłosek: b, p, t, k
Spółgłoski szczelinowe - Powstają, gdy przepuszczamy powietrze przez wąską szczelinę w ustach, tworząc ją przez np. ułożenie dolnej wargi przy przednich zębach, jak w przypadku litery f. Przykłady spółgłosek: f, sz, ż, th
Spółgłoski nosowe - W tym przypadku kierujemy powietrze do nosa zamiast w stronę ust, jednocześnie zamykając mu do nich drogę - przy literze m używamy do tego warg, a przy n języka.
Połsamogłoski - Lub spółgłoski półotwarte, przy ich wymowie w jednym miejscu dochodzi do zwarcia, a w drugim do otwarcia np. w trakcie wymawiania liter "i" lub angielskiego "e" . Do tej grupy zaliczają się też tak zwane "glajdy" (od ang. glide - ślizgać się). Są to głoski, w trakcie których wymawiania narządy mowy (język, zęby, wargi, podniebienie) jedynie się do siebie zbliżają - nie tworzą szczeliny, a powietrze może "prześliznąć się" pomiędzy. Przykłady: ł, j, ang. l, r
Samogłoski - Przy wymawianiu samogłosek powietrze płynie niezatrzymywane przez narządy mowy
Spółgłoski zwarto-wybuchowe i szczelinowe możemy podzielić raz jeszcze. Tym razem na dźwięczne i bezdźwięczne.
Dźwięczne głoski w pewnym sensie "rezonują", gdyż przy ich tworzeniu drgają struny głosowe. Np. b, d, g, dż
Bezdźwięczne głoski są tworzone bez drgania strun. Np. f, t, p, sz
Następną kwestią, którą należałoby się zająć są miejsca artykulacji - czyli części 'narządu mowy' używane do wymówienia konkretnej głoski. Na szczęście będą nas interesowały tylko trzy z nich.
Wargi - głoski tworzone przy życiu warg (np. p, b) nazywamy wargowymi
Zęby - głoski tworzone przy użyciu zębów (np. th) - w tym przypadku język znajduję się przed przednimi zębami. Nazywamy je dentalnymi
Podniebienie - Podniebienie można podzielić na dwie części. Tą znajdującą się bliżej zębów - twardą, oraz tą znajdującą się dalej - miękką. Dźwięki tworzone przy twardej części (np. sz, cz) nazywamy palatalnymi, a te tworzone przy części miękkiej (np. g, k, ch) - welarnymi.
Dzięki temu możemy na przykład opisać literę "p" w zupełnie inny sposób - spółgłoska wargowa, bezdźwięczna i zwarto-wybuchowa, wciąż myśląc o dobrze znanej, pospolitej literze "p" :)
Chciałabym żeby wszystkie kwestie związane z fonetyką i lingwistyką w następnych notkach, nikogo nie przyprawiły o zawrót głowy, więc teraz postaram się wytłumaczyć kilka podstawowych pojęć z zakresu fonetyki i podziału spółgłosek i samogłosek. Nie są to informacje, które "koniecznie trzeba wykuć", a jedynie informator wyjaśniający pewne kwestie, które będą przewijać się w kolejnych etapach, a do tej notki można wrócić w każdej chwili .Nie będę tu wyjaśniać wszystkich istniejących grup, na które można dzielić głoski występujące we wszystkich językach na świecie, gdyż byłoby to swego rodzaju porywanie się z motyką na słońce - zajmę się jedynie grupami, które będą nas interesować później. Postaram się unikać 'profesjonalnego' słownictwa i tłumaczyć wszystko w jak najbardziej zrozumiały sposób.
Spółgłoski zwarto-wybuchowe - Tworzy się je przez szybkie uwolnienie niewielkiej ilości powietrza przez usta. Jeszcze przed wydostaniem się z ust powietrze zostaje zatrzymane, a następnie wypchnięte na zewnątrz przez narastające ciśnienie. Przykłady spółgłosek: b, p, t, k
Spółgłoski szczelinowe - Powstają, gdy przepuszczamy powietrze przez wąską szczelinę w ustach, tworząc ją przez np. ułożenie dolnej wargi przy przednich zębach, jak w przypadku litery f. Przykłady spółgłosek: f, sz, ż, th
Spółgłoski nosowe - W tym przypadku kierujemy powietrze do nosa zamiast w stronę ust, jednocześnie zamykając mu do nich drogę - przy literze m używamy do tego warg, a przy n języka.
Połsamogłoski - Lub spółgłoski półotwarte, przy ich wymowie w jednym miejscu dochodzi do zwarcia, a w drugim do otwarcia np. w trakcie wymawiania liter "i" lub angielskiego "e" . Do tej grupy zaliczają się też tak zwane "glajdy" (od ang. glide - ślizgać się). Są to głoski, w trakcie których wymawiania narządy mowy (język, zęby, wargi, podniebienie) jedynie się do siebie zbliżają - nie tworzą szczeliny, a powietrze może "prześliznąć się" pomiędzy. Przykłady: ł, j, ang. l, r
Samogłoski - Przy wymawianiu samogłosek powietrze płynie niezatrzymywane przez narządy mowy
Spółgłoski zwarto-wybuchowe i szczelinowe możemy podzielić raz jeszcze. Tym razem na dźwięczne i bezdźwięczne.
Dźwięczne głoski w pewnym sensie "rezonują", gdyż przy ich tworzeniu drgają struny głosowe. Np. b, d, g, dż
Bezdźwięczne głoski są tworzone bez drgania strun. Np. f, t, p, sz
Następną kwestią, którą należałoby się zająć są miejsca artykulacji - czyli części 'narządu mowy' używane do wymówienia konkretnej głoski. Na szczęście będą nas interesowały tylko trzy z nich.
Wargi - głoski tworzone przy życiu warg (np. p, b) nazywamy wargowymi
Zęby - głoski tworzone przy użyciu zębów (np. th) - w tym przypadku język znajduję się przed przednimi zębami. Nazywamy je dentalnymi
Podniebienie - Podniebienie można podzielić na dwie części. Tą znajdującą się bliżej zębów - twardą, oraz tą znajdującą się dalej - miękką. Dźwięki tworzone przy twardej części (np. sz, cz) nazywamy palatalnymi, a te tworzone przy części miękkiej (np. g, k, ch) - welarnymi.
Dzięki temu możemy na przykład opisać literę "p" w zupełnie inny sposób - spółgłoska wargowa, bezdźwięczna i zwarto-wybuchowa, wciąż myśląc o dobrze znanej, pospolitej literze "p" :)
